ទិដ្ឋភាព​ខ្លះ​នៃ​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ

ទិដ្ឋភាព​ខ្លះ​នៃ​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ

ទិដ្ឋភាព​ខ្លះ​នៃ​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ

អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ មាន​ប្រភព​កំណើត​ជា​មួយ​នឹង​មនុស្ស​ដែរ និង​មាន​ការ​ទាក់ទង​យ៉ាង​ជិតស្និទ្ធ​ទៅ​នឹង​សភាពការណ៍​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​របស់​ប្រទេស​ជាតិ ព្រម​ទាំង​ទទួល​ឥទ្ធិពល​យ៉ាង​ខ្លាំង​ពី​សាសនា​ធំ​ពីរ​គឺ ព្រហ្មញ្ញសាសនា និង​ពុទ្ធសាសនា ។ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ​ហើយ​បាន​ជា អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ​មាន​ការ​វិវត្តរីកចម្រើន និង​ប្រែប្រួល ទៅ​តាម​សម័យ​កាល​នៃ​ប្រវត្តិ​របស់​សង្គម​ខ្មែរ ។

គេ​បាន​រក​ឃើញ​ស្នាដៃ​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ ដែល​នៅ​មាន​សេសសល់ តាំង​ពី​សម័យ​មុន​អង្គរ ។ ពេល​នោះ គេ​និយម​ប្រើ​ភាសា​សំស្ក្រឹត ជា​ភាសា​អ្នក អក្សរសាស្ត្រ និង​ជា​ភាសា​ពិសិដ្ឋ ។ ការ​និយម​ប្រើ​ភាសា​សំស្ក្រឹត ជា​ភាសា​ពិសិដ្ឋ​នេះ មាន​បន្ត​រហូត​សល់​សម័យ​អង្គរ ។ អ្នក​ប្រាជ្ញ​ខាង​បុរាណ​វិទ្យា បាន​រក​ឃើញ​សិលា​ចារឹក​ជា​ភាសា​ខ្មែរ និង ភាសា​សំស្ក្រឹត ជិត ២.០០០ ផ្ទាំង ដែល​គេ​បាន​ចារ​ទុក​តាម​ប្រាសាទ​នានា នៅ​លើ​ទឹកដី​ដ៏​ធំ​ទូលាយ​របស់​អាណាចក្រ​ខ្មែរ​បុរាណ ។ សិលា​ចារឹក​ជា​ភាសា​សំស្ក្រឹត ដែល​មាន​ចំណាស់​ជាង​គេ គឺ សិលា​ចារឹក វ៉ូកាញ បច្ចុប្បន្ន​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ញ៉ាត្រាង ប្រទេស​វៀតណាម ដែល​មាន​អាយុ​តាំង​ពី​សតវត្ស​ទី ៣ គ.ស ។ រី​ឯ​សិលា​ចារឹក​ជា​ភាសា​ខ្មែរ ដែល​យើង​រក​ឃើញ នៅ​ត្រង់​តំបន់​អង្គរបុរី ខេត្ត​តាកែវ មាន​ចុះ​កាល​បរិច្ឆេទ ៥៣៣ នៃ​មហា​សករាជ គឺ​ត្រូវ​នឹង​ឆ្នាំ ៦១១ គ.ស ។ តែ​ទោះបី​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ​មាន​ចំណាស់​ដ័​យូរលង់​រាប់​ពាន់​ឆ្នាំ និង​មាន​ចំនួន​មិន​តិច​ជាង​ចំនួន​ប្រសាទ​បុរាណ​ក៏​ដោយ ក៏​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ​មិន​សូវ​ល្បី​រន្ទឺ​ទៅ​ខាង​ក្រៅ ដូច​ដែល​គេ​តែង​ស្គាល់ និង​កោត​សរសើរ​ចំពោះ​ស្នាដៃ​សិល្បៈ​ខ្មែរ​ឡើយ ។ អត្ថបទ និង​ខ្លឹមសារ​នៃ​អក្សរសិល្ប៍ ទោះបី​គេ​មើល​មិន​ឃើញ​សំបើម​ដូចជា​ប្រាសាទ​អង្គរវត្ត ក៏​ដោយ ក៏​មាន​សារ​សំខាន់​យ៉ាង​ខ្លាំង ជួយ​ឱ្យ​អ្នក​ប្រាជ្ញ អ្នក​សិក្សា​ស្រាវជ្រាវ រក​ឃើញ​ពន្លឺ​ខ្លះ ក្នុង​ការ​ស្វែង​យល់​អំពី​ប្រវត្តិសាស្ត្រ អំពី​វប្បធម៌ និង​អរិយធម៌ របស់​មនុស្ស​ខ្មែរ​ជំនាន់​មុន ។

ដូច​យើង​បាន​បញ្ជាក់​ខាង​លើ​ស្រាប់​មក​ហើយ​ថា អក្សរសាស្ត្រ​ខ្មែរ ពុំ​មែន​មាន​តែ​ធាតុ​របស់​ខ្លួន​មួយ​ដាច់​ដោយ​ឡែក កកើត​ឡើង​តែ​ឯង​ទេ ប៉ុន្តែ​វា​មាន​ទំនាក់​ទំនង​ជា​ច្រើន​ជា​មួយ​នឹង​អក្សរសាស្ត្រ និង​ភាសា​ឯ​ទៀត​ដែល​ហូរ​ចូល​មក​ពី​ខាង​ក្រៅ ដូចជា​ភាសា​សំស្ក្រឹត បាលី និង​ភាសា​នៃ​ប្រទេស​ជិត​ខាង ភូមិ​ផង​របង​ជា​មួយ មាន​ភាសា​ថៃ ចិន ជាដើម ។ នៅ​ក្នុង​ការ​វិវឌ្ឍន៍ និង​សាកល្បង​រាប់ពាន់​ឆ្នាំ អក្សរសាស្ត្រ​មួយ​នេះ បាន​ប្រែប្រួល​ទៅ​រក​សុក្រឹតភាព និង​បង្កើត​បាន​អត្តភាព​មួយ​ដោយ​ឡែក​របស់​ខ្លួន ដោយ​ប្រើប្រាស់​ពាក្យ​ពេចន៍​របស់​ខ្លួន​ផង និង​ពាក្យ​ដែល​ខ្ចី​ពី​ភាសា​សំស្ក្រឹត បាលី និង​ភាសា​ដទៃ​ឯ​ទៀត​ផង ទៅ​តាម​ក្បួន​ខ្នាត​នៃ​ភាសា​ខ្មែរ ទៅ​តាម​ទេពកោសល្យ ច្នៃ​ប្រឌិត​នៃ​អ្នក​ប្រាជ្ញ កវី និពន្ធ​ខ្មែរ ដែល​មាន​តាំង​ពី​បុរាណ ដ៏​យូរ​លង់​មក ។ ហើយ​ក្បួន​ខ្នាត ដែល​ខ្មែរ​មាន​តាំង​ពី​បុរាណ​មក​នោះ​ហើយ ។ គឺ​ជា​មូលដ្ឋាន​គ្រឹះ យ៉ាង​រឹង​នៃ​ការ​វិវឌ្ឍន៍​រីក​ចម្រើន​នៃ​អក្សរសាស្ត្រ និង អក្សរសិល្ប៍​ជាតិ ក៏​ដូចជា​មូលដ្ឋាន​នៃ​ការ​វិវឌ្ឍន៍​រីក​ចម្រើន​របស់​វប្បធម៌ និង​សង្គម​ខ្មែរ​ដែរ ។

ប៉ុន្តែ ពេល​វេល​ដែល​បាន​កន្លង​ទៅ​រាប់​សតវត្ស និង​មហន្តរាយ​ដោយសារ​សង្គ្រាម​ជា​ញឹក​ញយ បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​បាត់បង់​ក្បួន​ខ្នាត និង​កេរ​មរតក​ខាង​អក្សរសាស្ត្រ​របស់​យើង​យ៉ាង​ច្រើន​មិន​ដឹង​ជា​អស់​ប៉ុន្មាន​ទេ តែ​ទោះបី​យ៉ាង​ណា ក៏​យើង​ឃើញ​មាន​សេសសល់​ស្នាដៃ​យ៉ាង​ច្រើន ដែល​យើង​រក្សា​បាន​រហូត​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ ។ អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ មាន​លក្ខណៈ​ទូទៅ ប្រហែល ៗ គ្នា ក្នុង​សម័យ​កាល​មួយ ៗ ប៉ុន្តែ​មាន​សំនួន​វោហារ និង​គោល​គំនិត ប្លែក ៗ គ្នា ពី​សម័យ​មួយ​ទៅ​សម័យ​មួយ ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​សម័យ​នីមួយ ៗ មាន​លក្ខណៈ​ផ្ទាល់​របស់​ខ្លួន ។

ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ ជា​អ្នក​បង្កើត​អង្សរសិល្ប៍​ផ្ទាល់​របស់​ខ្លួន ប្រកប​ទៅ​ដោយ​គតិ​បណ្ឌិត​តាម​រយៈ​សំនួន​វោហារ​នៃ​ភាសា​ខ្មែរ ។ អក្សរសិល្ប៍​នេះ បាន​ឆ្លុះ​បញ្ចាំង​ឱ្យ​ឃើញ​ថា នៅ​ក្នុង​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ ពុំ​មែន​មាន​តែ​ធាតុ​វប្បធម៌​របស់​ជាតិ​ខ្លួន​ផ្ទាល់​ទេ ប៉ុន្តែ​គេ​ឃើញ​មាន​ចរន្ត​នៃ​អរិយធម៌ វប្បធម៌​ក្រៅ​ហូរ​ចូល​មក​លាយឡំ​ជា​ច្រើន ។ ប៉ុន្តែ ប្រការ​គួរ​ចាប់​អារម្មណ៍​នោះ គឺ​អ្វី​ដែល​ខ្មែរ​ទទួល​យក លុះ​តែ​អ្វី​នោះ វា​ស្រប​នឹង​ចិត្ត​គំនិត​របស់​ខ្លួន ហើយ​ដែល​ខ្លួន​អាច​សម្រប​សម្រួល ទៅ​តាម​លក្ខណៈ​ក្បួន​ខ្នាត​របស់​ខ្លួន រហូត​ដល់​អ្វី ៗ ទាំងអស់​នោះ បាន​ក្លាយ​ទៅ​ជា​មាន​លក្ខណៈ​មួយ​ទៀត ខុស​ប្លែក​ពី​រូបភាព​ដើម​ទាំង​ស្រុង ហើយ​ប្រែ​ក្លាយ​ទៅ​ជា​ស្នាដៃ​ដែល​មាន​លក្ខណៈ​ពិសេស​របស់​ខ្មែរ​។ ព្រោះ​ហេតុ​នេះ​ហើយ​បាន​ជា ពាក្យ​សំស្ក្រឹត បាលី បាន​រលាយ​ទាំង​រូប ទាំង​សូរ​ទៅ​ក្នុង​សំនៀង​នៃ​ភាសា​ខ្មែរ រហូត​ដល់​គេ​ស្ទើរ​តែ​មិន​បាន​ដឹង​ថា ពាក្យ​នេះ​មាន​ប្រភព​ចេញ​ពី​ភាសា ដែល​គេ​នាំ​ចូល​មក​ពី​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​ទៀត​ផង ។ ស្នាដៃ​អក្សរសិល្ប៍​ដ៏​ល្បីល្បាញ​របស់​ឥណ្ឌា គឺ​រឿង​រាមាយណៈ បាន​ប្រែ​រូព​រាង និង​ខ្លឹមសារ​ទៅ​ជា​រឿង​មួយ​ទៀត ដែល​ខ្មែរ​ហៅ​ថា រឿង​រាមកេរ្តិ៍។ តាម​ការ​សិក្សា​ស្នាដៃ​របស់​ខ្មែរ គេ​ឃើញ​ថា ទោះបី​គេ​បាន​រក្សា​ទុក​ឈ្មោះ​របស់​តួ​អង្គ ទី​កន្លែង​ឲ្យ​នៅ​ស្រដៀង​នឹង​ឈ្មោះ​ដើម ក៏​ប៉ុន្តែ ខ្លឹមសារ​របស់​វា​មាន​លក្ខណៈ​ខុស​គ្នា​ស្រឡះ​ពី​រឿង​រាមាយណៈ​របស់​ឥណ្ឌា ។ អត្ថបទ​នៃ​រឿង​រាមកេរ្តិ៍ បាន​បង្ហាញ​ឲ្យ​ឃើញ​ថា ពុំ​មែន​ជា​អត្ថបទ​បកប្រែ​ចេញ​ពី​អត្ថបទ​របស់​ឥណ្ឌា​ទេ ប៉ុន្តែ​ជា​ស្នាដៃ​មួយ ដែល​មាន​អត្ថរូប និង​អត្ថន័យ​ផ្ទុយ​ពី​រឿង​រាមាយណៈ ។

គេ​បាន​ដឹង​ថា នៅ​ក្នុង​សង្គម​ខ្មែរ​បុរាណ មាន​ស្រទាប់​វណ្ណៈ​ក្នុង​សង្គម​ដែរ តែ​មិន​ឃើញ​មាន​ការ​ប្រកាន់​វណ្ណៈ និង បែង​ចែក​វណ្ណៈ ហើយ​គ្មាន​ការ​ការពារ​វណ្ណៈ ការពារ​មនោគម​វិជ្ជា​របស់​វណ្ណៈ ដូច​ពួក​ព្រាហ្មណ៍​ការពារ​មនោគម​វិជ្ជា​របស់​ខ្លួន នៅ​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​ទេ ។

ក្នុង​រឿង​រាមាយណៈ គេ​បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​ព្រះ​រាម​ចុះ​ពី​ស្ថាន​ទេវលោក មក​ស្ថាន​មនុស្ស​លោក រួច​វិល​ត្រឡប់​ទៅ​ស្ថាន​ទេវលោក​វិញ ប៉ុន្តែ ចំពោះ​ព្រះ​រម នៅ​ក្នុង​រឿង​រាមកេរ្តិ៍​វិញ គឺ​ជា​ទេវៈ​ដែល​គេ​ធ្វើ​ឱ្យ​ក្លាយ​មក​ជា​វីរជន ជា​មនុស្ស​ធម្មតា ដើម្បី​រស់​នៅ​ក្នុង​ស្ថាន​មនុស្ស​ដែល​ជាប់​ជំពាក់​ទៅ​ដោយ​ទំនាស់ និង​មនោសញ្ចេតនា​ដូច​មនុស្ស​ធម្មតា ។ ស្នាដៃ​រឿង​រាមកេរ្តិ៍​ខ្មែរ បង្ហាញ​នូវ​ទំនាស់​រវាង​សាសនា​ព្រាហ្មណ៍​និង​សាសនា​ព្រះ​ពុទ្ធ​នៅ​សម័យ​អង្គរ ហើយ​រឿង​រាមកេរ្តិ៍ ទាំទ្រ​ទស្សនៈ​របស់​ពុទ្ធសាសនា ប្រឆាំង​នឹង​ទស្សនៈ​សាសនា​ព្រាហ្មណ៍ ។

ចំពោះ​អក្សរសិល្ប៍ ដែល​ទទួល​ឥទ្ធិពល​ពី​ពុទ្ធសាសនា​វិញ គេ​ឃើញ​ថា​មិន​មាន​ការ​ផ្លាស់​ប្ដូរ​ទាំង​ស្រុង ដូច​ក្នុង​រឿង​រាមកេរ្តិ៍​ទេ ។ ប៉ុន្តែ ការ​ដែល​គេ​ទទួល​យក​រូបភាព និង ខ្លឹមសារ​នៃ​រឿង​ជាតក​ខ្លះ​នោះ ក៏​ព្រោះ​តែ​អត្ថរូប និង​អត្ថន័យ​នៃ​រឿង​ទាំង​នោះ វា​សមស្រប​ទៅ​នឹង​លក្ខណៈ​សោភ័ណ និង​មនោគម​វិជ្ជា​ខ្មែរ ។

នៅ​ក្នុង​ការ​ផ្លាស់​ប្ដូរ​ទម្រង់​រូបភាព និង​ខ្លឹមសារ ពី​រូបភាព​ដើម​ឱ្យ​មក​ជា​ខ្មែរ ទោះ​ជា​ក្នុង​ភាសា​ក្ដី ក្នុង​សិល្បៈ​ក្ដី ឬ អក្សរសិល្ប៍​ក្ដី ខ្មែរ​តែង​រក្សា​គោល​គំនិត​ពីរ​សំខាន់​គឺ ប្រាកដ​និយម និង​សម​ហេតុ​សម​ផល​និយម ។ គឺ​ដោយ​ផ្អែក​លើ​ទស្សនៈ​ទាំង​ពីរ​ខាង​លើ​នេះ​ហើយ​បាន​ជា អ្នក​និពន្ធ​រឿង​រាមកេរ្តិ៍ បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​ព្រះ​រាម​ក្លាយ​មក​ជា​មនុស្ស ។

ពិត​មែន​ហើ នៅ​ក្នុង​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ គេ​ឃើញ​មាន​តួ​អង្គ​ដែល​មិនមែន​មនុស្ស​មិន​តិច​ទេ ដូចជា​តួ​អង្គ​ទេព្តា យក្ស – ខ្មោច – សត្វ ឬ​ដើម​ឈើ…. – ល – ដែល​គេ​និយម​ហៅ​ថា តួ​អង្គ​អស្ចារ្យ ។ ប៉ុន្តែ​អត្ថបទ​ទាំង​នោះ បាន​ឆ្លុះ​បញ្ចាំង​តាម​រយៈ​ការ​វិភាគ​អក្សរសិល្ប៍​ឱ្យ​ឃើញ​នូវ​លក្ខណៈ​ប្រាកដ​និយម លក្ខណៈ​មនុស្ស​និយម ឬ លក្ខណៈ​សង្គម​នៃ​តួ​អង្គ​អច្ឆរិយៈ​ទាំង​នោះ ។

ជា​ទូទៅ នៅ​ក្នុង​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ គេ​មិន​សូវ​និយម​អ្វី​ដែល​ជា​ជំនឿ​មិន​សម​ហេតុ​ទៅ​លើ​អាទិទេព ឬ តួ​អង្គ​ដែល​មាន​លក្ខណៈ​អស្ចារ្យ​ហួស​និស្ស័យ​នឹង​ជឿ​បាន​នោះ​ទេ ។ ផ្ដើម​ចេញ​ពី​គំនិត​នោះ ទើប​អ្នក​និពន្ធ​ខ្មែរ ធ្វើ​ឱ្យ​អាទិទេព​ទាំងអស់ ក្លាយ​ជា​មនុស្ស ទាំង​រូប​រាង​កាយ ទាំង​សកម្មភាព ទាំង​ចិត្ត​គំនិត ទាំង​មនោសញ្ចេតនា ។ ព្រោះ​ពោធិសត្វ​ក្នុង​រឿង​ខ្មែរ​រស់​នៅ និង​ប្រព្រឹត្ត​អំពើ​ផ្សេង ៗ ដូច​មនុស្ស​ធម្មតា ធ្វើ​ការ​ផ្សងព្រេង ស្វែង​រក​ចំណេះ​វិជ្ជា ជាប់​ជំពាក់​នឹង​សេចក្ដី​ស្នេហា ពិសេស នៅ​ក្នុង​រឿង​បញ្ញាសជាតក តួ​អង្គ​ពោធិសត្វ ធ្វើ​សកម្មភាព​មាន​លក្ខណៈ​អស្ចារ្យ​ផង និង​លក្ខណៈ​មនុស្ស​ផង ។ ដូច្នេះ បាន​ជា​ខ្មែរ​និយម​រាប់អាន​ជាតក​ទាំង​នោះ ទៅ​តាម​លក្ខណៈ​របស់​តួ​អង្គ​នោះ​ឯង ។ គេ​និយម​រឿង​មហា​វេស្សន្តរជាតក​ជាង​គេ មក​ពី​តួ​អង្គ​ព្រះ​វេស្សន្តរ មាន​លក្ខណៈ​មនុស្ស​ច្រើន​ជាង​តួ​អង្គ​ពោធិសត្វ​ឯ​ទៀត ។ នៅ​ក្នុង​ការ​ស្វែង​រក​សម្មា​សម្ពោធិញ្ញាណ ព្រះ​វេស្សន្តរ​បាន​បំបេញ​ទាន​បារមី ទាំង​ពាហិរទាន ទាំង​អជ្ឈត្តិកទាន តែ​ចុង​បំផុត ព្រះ​អង្គ​ទ្រង់​យាង​មក​សោយរាជ្យ​វិញ​ដដែល ពោល​គឺ មិន​អាច​ចៀស​ផុត​ពី​ការ​បង្ខំ​របស់​សង្គម ពី​ភារកិច្ច​ក្នុង​គ្រួសារ និង មិន​អាច​កាត់​ផ្ដាច់​មនោសញ្ចេតនា ក្នុង​ឋានៈ​ជា​មនុស្ស​បាន​ឡើយ ។

ដូច្នេះ យើងឃើញ​ថា ខ្មែរ​បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​អាទិទេព និង​ភាព​អស្ចារ្យ ដែល​មាន​នៅ​ក្នុង​គម្ពីរ​របស់​ឥណ្ឌា ក្លាយ​ទៅ​ជា​មាន​លក្ខណៈ​មនុស្ស លក្ខណៈ​ប្រាកដ​និយម​សម​ហេតុ​ផល ល្មម​អាច​ជឿ​បាន ធ្វើ​តាម​បាន ប្រព្រឹត្ត​តាម​បាន នៅ​ក្នុង​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ ។ នៅ​ក្នុង​គំនិត​ប្រាកដ​និយម​របស់​ខ្មែរ គេ​មិន​គ្រាន់​តែ​ធ្វើ​ឱ្យ​អាទិទេព​ក្លាយ​មក​ជា​មនុស្ស​ទេ ឬ ធ្វើ​ឱ្យ​អច្ឆរិយៈ​ក្លាយ​ជា​តថៈ​ទេ ប៉ុន្តែ​គេ​ប្រើ​លក្ខណៈ​ប្រាកដ​និយម ធ្វើ​ជា​មធ្យោបាយ​នៃ​សកម្មភាព​តែ​ម្ដង ។ ប្រសិទ្ធភាព​នៃ​សកម្មភាព មិន​ផ្សារ​ភ្ជាប់​ទៅ​នឹង​បរមត្ថ​វិជ្ជា​ទេ ប៉ុន្តែ​ទៅ​នឹង​ការ​អនុវត្ត​ជាក់ស្ដែង ដែល​ឈរ​លើ​មូលដ្ឋាន​នៃ​ពុទ្ធិ គឺ​ការ​ចេះ​ដឹង​ពិត​ប្រាកដ និង​ដោយ​ប្រុង​ប្រយ័ត្ន​របស់​សភាវៈ និង ផល​ប្រយោជន៍ ។

ព្រោះ​ហេតុ​នេះ​បាន​ជា យើង​ឃើញ​នៅ​ក្នុង​កម្រង​ច្បាប់​ផ្សេង ៗ មាន​កំណាព្យ ឧបទេស ពោរពេញ​ទៅ​ដោយ​គតិ​បណ្ឌិត​ប្រជាប្រិយ​ខ្មែរ ។ ច្បាប់​ទាំងឡាយ​នោះ សំដៅ​អប់រំ​ទូន្មាន​តាម​ភាសា​មួយ ប្រកប​ដោយ​រូបារម្មណ៍ យ៉ាង​ពិរោះ​ចំពោះ​មនុស្ស​គ្រប់​ស្រទាប់​សង្គម ចាប់​តាំង​ពី​អ្នក​ដឹកនាំ​ផែនដី មាន​ព្រះ​មហា​ក្សត្រ​ជាដើម រហូត​ដល់​មន្ត្រី ព្រះ​សង្ឃ អ្នក​មាន អ្នក​ក្រ ឈ្មួញ អ្នក​បំរើ ក្មេង ចាស់ ទាំង​ស្រី ទាំង​ប្រុស ។ វត្ថុ​បំណង​របស់​ច្បាប់​ទាំង​នោះ​គឺ ចង់​ឱ្យ​សមាជិក​ទាំងអស់​ក្នុង​សង្គម​ខ្មែរ ស្គាល់​ក្បួន​ច្បាប់​ក្នុង​កា​រស់​នៅ ប្រព្រឹត្ត​ខ្លួន​ឲ្យ​បាន​ល្អ ក្នុង​សង្គម​និង​មាន​សុភមង្គល ។ ប៉ុន្តែ ដើម្បី​រស់​បាន​សុខ ប្រាស​ចាក​ភយន្តរាយ គេ​ត្រូវ​តែ​ប្រុង​ប្រយ័ត្ន ត្រូវ​តែ​រិះ​គិត​ពិចារណា តាម​លក្ខណៈ​ប្រាកដ​និយម​នៃ​ស្ថានការណ៍ ដែល​ប្រែប្រួល និង​ឱកាស​ដែល​នាំ​ទៅ​ដល់​គោល​បំណង​ដែល​ខ្លួន​ចង់​បាន ។

នៅ​ក្នុង​រឿង​ព្រេង​និទាន​ខ្មែរ យើង​ឃើញ​តួ​អង្គ​នីមួយ ៗ ទោះ​ជា​សត្វ​ក្ដី ឬ​ជា​មនុស្ស​ក្ដី សុទ្ធ​តែ​ប្រើប្រាស់​បញ្ញា​ស្មារតី និង​ពេល​វេលា​ដែល​ខ្លួន​មាន សំរាប់​ជា​មធ្យោបាយ​ក្នុង​ការ​រំដោះ​ខ្លួន និង ជួយ​អ្នក​ដទៃ​ឲ្យ​រួច​ពី​គ្រោះថ្នាក់ តួយ៉ាង​ដូចជា​នៅ​ក្នុង​រឿង​សុភា​ទន្សាយ ជាដើម ។ ទន្សាយ បាន​ប្រើ​កល​ល្បិច​បោក​បញ្ឆោត​អ្នក​ខ្លាំង ដើម្បី​ជួយ​អ្នក​ខ្សោយ ហើយ​ជួន​កាល​រហូត​ដល់​ភូត​កុហក​ផង ។ ប៉ុន្តែ ដោយ​ពិត​ទៅ នេះ​ជា​សីលធម៌​មួយ​ក្នុង​ការ​អនុវត្ត​ជាក់ស្ដែង ស្រប​ទៅ​តាម​ស្ថានភាព ពេល​វេលា ទី​កន្លែង​ជាក់ស្ដែង ដើម្បី​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​មួយ​ឲ្យ​មាន​ប្រយោជន៍​ជាក់ស្ដែង​ដែរ ។ ហើយ​សីលធម៌​ជា​អ្នក​ស្លូតបូត ជា​អ្នក​ស្រឡាញ់​សច្ចៈ យុត្តិធម៌​នេះ មាន​នៅ​ក្នុង​ផ្នត់​ចិត្ត​គំនិត​ខ្មែរ តាំង​ពី​រាប់​ពាន់​ឆ្នាំ​កន្លង​មក រហូត​ដល់​ជួន​កាល ក៏​ទទួល​រងគ្រោះ ដោយ​សារ​ការ​ជឿ​ការ​ទុក​ចិត្ត ការ​ស្រឡាញ់​រាប់អាន និង​ការ​សន្ដោស​ប្រណី និង ព្រហ្មវិហារធម៌ ក៏​មាន ។

ដោយ​សារ​ខ្មែរ​មិន​មាន​ជំនឿ​ទៅ​លើ​អ្វី​ដែល​ហួស​ហេតុ គេ​ក៏​មិន​សូវ​ឃើញ​មាន​រឿង​សោកនាថកម្ម​ដែរ ផ្ទុយ​ទៅ​វិញ គេ​ច្រើន​ឃើញ​រឿង​កំប្លែង សប្បាយ​ប្រកប​ដោយ សុទិដ្ឋិនិយម ចំអក​តាម​បែប​ប្រាកដ​និយម ប្រកប​ដោយ​មនោសញ្ចេតនា អាណិត​អាសូរ ។ គេ​មិន​ចូល​ចិត្ត​ឱ្យ​តួ​អង្គ​ប្រាស​ព្រាត់​គ្នា កាប់​សម្លាប់​គ្នា​ឥត​ប្រយោជន៍​ទេ គេ​ច្រើន​បញ្ចប់​រឿង ដោយ​ឱ្យ​តួ​អង្គ​ជួប​ជុំ​គ្នា ។ គឺ​ដោយ​ហេតុ​នេះ​ហើយ​បាន​ជា ខ្មែរ​និយម​រឿង​ជាតក ។ នៅ​ក្នុង​រឿង​ល្ខោន​ខ្មែរ​ក្ដី គេ​គ្រាន់​តែ​ឱ្យ​តួ​អង្គ​កំសត់ តែ​មិន​ឱ្យ​ស្លាប់​ទេ បាន​ជា​នៅ​ពេល​គេ​ទាល់​ច្រក​ម្ដង ៗ អ្នក​និពន្ធ​ងាក​ទៅ​រក​កម្លាំង​ផក្រៅ​ខ្លួន មាន​ជំនួយ​របស់​ទេវៈ ឬ​អច្ឆរិយៈ មក​ជួយ​សម្រាល​ស្ថានភាព​របស់​រឿង គឺ​ដើម្បី​បន្ធូរ​វិញ ព្រោះ​ខ្មែរ​ចូល​ចិត្ត​សើច​ផង យំ​ផង ។ ពេល​ជួប​គ្នា​ក៏​យំ ពេល​បែក​គ្នា​ក៏​យំ ។ ការ​ធ្វើ​ឱ្យ​យំ ឱ្យ​សើច​នេះ មិនមែន​ជា​លក្ខណៈ​សោភ័ណ​របស់​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ​ទេ តែ​នេះ​គ្រាន់​តែ​បង្ហាញ​នូវ​លក្ខណៈ​ចិត្តសាស្ត្រ តែ​ប៉ុណ្ណោះ ។

ប៉ុន្តែ រឿង​ទុំ​ទាវ​មាន​លក្ខណៈ​ពិសេស ដោយ​សារ​លក្ខណៈ​សោកនាថកម្ម​របស់​វា ។ អ្នក​សិក្សា​រឿង​នេះ​ភាគ​ច្រើន វាយ​តំលៃ​ថា ជា​រឿង​សោកនាថកម្ម​គួរ​ឱ្យ​ភ័យ​ខ្លាច ហើយ​ពិបាក​នឹង​ទទួល​យក​បាន​ផង ។ ទុំ​ទាវ ជា​ស្នាដៃ​ឯក នៃ​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ​សុទ្ធសាធប្រៀប​បាន​ទៅ​នឹង​រឿង​រ៉ូម៉េអូ និង ស៊ុល្លីយែត​របស់​អង់គ្លេស ។ តួ​អង្គ​មាន​កំហុស​ក្នុង​ការ​ស្រឡាញ់​គ្នា ដោយ​ឥត​បាន​គិត​ពី​អ្វី​ទាំងអស់ ហើយ​នាំ​គ្នា​ស្វែង​រក​ភាព​ដាច់​ខាត​មួយ នៅ​ក្នុង​សង្គម​មួយ ដែល​មិន​អាច​រក​លក្ខណៈ​ដាច់​ខាត​នេះ​បាន ដូច្នេះ មាន​តែ​នៅ​ក្នុង​ពិភព​មរណ​ទេ ទើប​អាច​រក​ឃើញ​នូវ​ភាព​ដាច់​ខាត​នោះ ។ ដោយ​សារ​លក្ខណៈ​ជ្រុល​ហួស​ហេតុ​ខ្លះ នៅ​ក្នុង​សកម្មភាព​ទំនាក់​ទំនង​រវាង​យុវជន​ទាំង​ពីរ ប្រៀប​ទៅ​នឹង​ច្បាប់​សីលធម៌ ទំនៀម​ទម្លាប់​របស់​ខ្មែរ បាន​ជា​មហាជន​គេ​មិន​សូវ​គាំទ្រ ចំពោះ​មរណៈ​របស់​តួ​អង្គ ប៉ុន្តែ គេ​ក៏​មិន​បាន​គាំទ្រ​ចំពោះ​ច្បាប់​របស់​ខ្មែរ​ជំនាន់​នោះ ព្រម​ទាំង​សង្គម និង​អ្នក​កាន់​អំណាច​នៅ​ស័យ​នោះ​ដែរ ។ ហេតុ​ដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា​តួ​អង្គ​ទុំ​ទាវ ទោះបី​បាន​ជា​តួ​អង្គ​ឈាន​មុខ​ក្នុង​ចំណោម​តួ​អង្គ​ទាំងឡាយ​មែន ប៉ុន្តែ​មិន​បាន​ទទួល​ស្គាល់​ជា​តួ​អង្គ​គំរូ​ឡើយ ។ ទាំង​នេះ មក​ពី​ទស្សនៈ​ប្រាកដ​និយម​ដែរ គឺ​ថា ស្នេហា​មិនមែន​ដើម្បី​ស្លាប់​ទេ ការ​ស្វែង​រក​សុក្រឹតភាព មិន​មែន​សំរាប់​ប្រើ​នៅ​ពេល​អនាគត ដែល​មិន​ទាន់​មក​ដល់​ទេ ។ អ្វី ៗ ត្រូវ​តែ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​នៅ​លើ​លោក​យើង​នេះ ទោះបី​ជា​អំពើ​កុសល ឬ អកុសល ក៏​ដោយ ។ គេ​ឃើញ​មាន​ទស្សនៈ​កម្ម​ផល ពិសេស ក្នុង​រឿង​ជាតក​ខ្មែរ នៅ​ក្នុង​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ ក៏​ដូចជា​ក្នុង​អក្សរសិល្ប៍​នៃ​បណ្ដា​ប្រទេស ដែល​ទទួល​ឥទ្ធិពល ពុទ្ធសាសនា នៅ​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍ ។ គេ​ជឿ​ថា ភ័ព្វ​វាសនា​របស់​មនុស្ស​ម្នាក់ ៗ ជា​ផល​នៃ​អំពើ​របស់​ខ្លួន​ពី​ជាតិ​មុន ។ ប៉ុន្តែ​នៅ​ក្នុង​ការ​អនុវត្ត​ជាក់ស្ដែង សកម្មភាព​របស់​មនុស្ស​ម្នាក់ ៗ វា​ទាក់ទង​ទៅ​នឹង​បរិយាកាស​សង្គម​បច្ចុប្បន្ន ។ ផ្នត់​ចិត្ត​គំនិត​ខ្មែរ គឺ​ជួយ​ស្រោចស្រង់ គាំទ្រ​អ្នក​ណា​ដែល​ធ្វើ​អំពើ​ល្អ ដូច្នេះ គេ​មិន​ឱ្យ​តួ​អង្គ​ល្អ​នោះ​ស្លាប់​ដោយ​ងាយ ៗ ទេ ។ គេ​ចង់​ឱ្យ​រឿង​ទាំងឡាយ បញ្ចប់​ដោយ​សប្បាយ​រីករាយ ជួប​ជុំ​គ្នា មូល​ត្រកូល​គ្នា ។ ក៏​ប៉ុន្តែ នៅ​ក្នុង​ច្បាប់​សីលធម៌​ខ្មែរ គេ​ក៏​មិន​បាន​អប់រំ​ឱ្យ​មនុស្ស​ទាំងអស់ មាន​សុទិដ្ឋិនិយម​ជ្រុល​ហួស​ហេតុ​ដែរ ។ គេ​បាន​បង្ហាញ​អំពី​ភាព​ស្មុគស្មាញ​នៃ​ជីវិត ដែល​ពោរពេញ​ទៅ​ដោយ​បញ្ហា​ពិបាក​ដោះស្រាយ ។ ដូច្នេះ ម្នាក់ ៗ ត្រូវ​តែ​ប្រុង​ប្រយ័ត្ន ចៀសវាង​ការ​បណ្ដោយ​ខ្លួន​ទៅ​តាម​ព្រេង​វាសនា ព្រោះ​សង្គម​នីមួយ ៗ មាន​ច្បាប់ ទម្លាប់​ដោយឡែក​របស់​សង្គម​នោះ ។

ដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា គេ​ឃើញ​មាន​ការ​គាប​សង្កត់ ការ​រំលោភ​បំពាន និង​ទំនាស់​មិន​អស់​មិន​ហើយ នៅ​ក្នុង​រឿង​ព្រេង​ខ្មែរ ។ ជួន​កាល​រឿង​តូចតាច ក៏​ក្លាយ​ជា​​ធំ រហូត​ដល់​ព្រះ​មហា​ក្សត្រ ទើប​អាច​កាត់​សេចក្ដី​បាន ។ ដើម្បី​រក​យុត្តិធម៌​ឱ្យ​អ្នក​ខ្សត់​ខ្សោយ នៅ​ក្នុង​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ គេ​និយម​យក​សត្វ​ទន្សាយ ដែល​ជា​សត្វ​ស្លូត ទន់ខ្សោយ ឱ្យ​ធ្វើ​ជា​តំណាង​តុលាការ ។ ទន្សាយ គ្មាន​អំណាច គ្មាន​កម្លាំង​កាយ​យក​មក​ប្រើ ដើម្បី​តទល់​នឹង​អ្នក​ខ្លាំង ក្នុង​ការ​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​ទេ គឺ​ប្រើ​តែ​កម្លាំង​បញ្ញា​មួយ​ប៉ុណ្ណោះ ។ មាន​ជួន​កាល ទន្សាយ ក៏​ទទួល​ផល​កំរៃ​ពី​គូ​ក្ដី ទាំង​សងខាង​ដែរ តែ​នេះ​គ្រាន់​តែ​ជា​ការ​បង្ហាញ​ឲ្យ​ឃើញ​នូវ​ផល​អាក្រក់ នៃ​រឿង​ក្ដី ដែល​ទាំង​អ្នក​ឈ្នះ ទាំង​អ្នក​ចាញ់ សុទ្ធ​តែ​ខាត​បង់​ទាំងអស់​គ្នា និង​ជា​ការ​ចំអក​ឱ្យ​អង្គការ​តុលាការ​នៅ​ក្នុង​ជំនាន់​មុន ៗ នោះ​ផង ។ រឿងរ៉ាវ​ទាំង​នេះ សុទ្ធ​តែ​បង្ហាញ​ឱ្យ​ឃើញ​នូវ​ការ​ពិត ដែល​កើត​មាន​នៅ​ក្នុង​សង្គម​ខ្មែរ​ពី​បុរាណ ។ ការ​បង្ហាញ​ភាព​ប្រាកដ​និយម​មួយ​ទៀត​គឺ គេ​បញ្ចូល​ឥទ្ធិពល និង គុណធម៌​របស់​ពោធិសត្វ ទៅ​ក្នុង​តួ​អង្គ​របស់​មហា​ក្សត្រ ។ មហា​ក្សត្រ​ខ្មែរ ដែល​តាំង​ពី​បុរាណ​មក ប្រកប​ដោយ​ទសពិត​រាជធម៌ ព្រះ​អង្គ​ជា​តំណាង​គតិ​យុត្តិធម៌ ជូន​ប្រជារាស្ត្រ របស់​ព្រះ​អង្គ ។ ព្រះ​អង្គ​ជា​តុលាការ​កំពូល​របស់​ប្រជារាស្ត្រ ។

ម្យ៉ាង​ទៀត អត្ថបទ​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ បង្ហាញ​នូវ​លក្ខណៈ​សម​ហេតុ​ច្រើន​ជាង​ការ​បង្ហាញ​ពី​ភាព​អស្ចារ្យ ប៉ុន្តែ​បើ​មាន​ខ្លះ​នោះ ជា​ឥទ្ធិពល​ដែល​ទទួល​ពី​ខាង​ក្រៅ ជា​ពិសេស នៅ​ក្នុង​ប្រភេទ​សាស្ត្រា​ល្បែង ។ ជួន​កាល គេ​ឃើញ​ថា សាច់​រឿង​វែង​អន្លាយ ដែល​បង្ហាញ​នូវ​សកម្មភាព​ដដែល ៗ មាន​តួ​អង្គ​អស្ចារ្យ និង សកម្មភាព​អស្ចារ្យ​ជា​ច្រើន ។ នេះ​ទំនង​ជា​សេរីភាព​ក្នុង​ការ​ច្នៃ​ប្រឌិត ពិសេស​ខាង​អត្ថរូប ក្នុង​ការ​បង្ហាញ​រឿង​ឲ្យ​បាន​វែង ដោយ​មិន​បាន​គិត​ដល់​សិល្បៈ​នៃ​ការ​និទាន​រឿង (វណ្ណនា​វិធី) ឡើយ ។

នៅ​ក្នុង​ស្នាដៃ​របស់​អ្នក​និពន្ធ​ខ្មែរ គេ​សង្កេត​ឃើញ​លក្ខណៈ​ច្បាស់លាស់​សម​ហេតុ​ផល និង​សុខដុន​ភាព ដែល​ជា​លក្ខណៈ​សម​ហេតុ​ផល​របស់​ខ្មែរ ដូច​ដែល​គេ​ឃើញ​មាន​នៅ​ក្នុង​សំណង់​ស្ថាបត្យកម្ម​បុរាណ​ដូច្នេះ​ដែរ ។ អត្ថបទ​នៅ​ក្នុង​រឿង​រាមកេរ្តិ៍ ជា​តួយ៉ាង​បញ្ជាក់​ក្នុង​លក្ខណៈ​ខាង​លើ ពាក្យ​ពេចន៍​មួយ​ម៉ាត់ ៗ សុទ្ធ​តែ​មាន​ន័យ ហើយ​ចាំបាច់​របស់​ឃ្លា និង របស់​រឿង​ទាំង​មូល ។ បាន​សេចក្ដី​ថា គ្មាន​ពាក្យ​ណា​មួយ​ដែល​គេ​ប្រើ គ្រាន់​តែ​បំពេញ​ឃ្លា​ហើយ​ឥត​មាន​មុខងារ​នោះ​ទេ ក៏​ដូចជា ដុំ​ថ្ម​ដែល​គេ​យក​មក​សង់​ប្រាសាទ​អង្គរវត្ត ដែល​ថ្ម​មួយ​ដុំ ៗ សុទ្ធ​តែ​មាន​ប្រយោជន៍ មាន​សារ​សំខាន់ ដូច្នេះ​ដែរ ។

តាម​ពិត នៅ​ក្នុង​ស្នាដៃ​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ ក៏​មាន​សកម្មភាព​ជា​អច្ឆរិយៈ​អស្ចារ្យ​ខ្លះ​ដែរ តែ​នោះ​គ្រាន់​តែ​ជា​វិធីសាស្ត្រ​ខាង​អក្សរសិល្ប៍ និង ខាង​សោភ័ណ​វិជ្ជា​ប៉ុណ្ណោះ គឺ​មិន​មែន​បង្ហាញ​ភាព​អស្ចារ្ស​ដើម្បី​ឱ្យ​ឃើញ​អច្ឆរិយភាព​នោះ​ទេ តែ​គ្រាន់​តែ​ធ្វើ​ឱ្យ​មាន​ការ​រំភើប​នៅ​ក្នុង​តថៈ មួយ​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ។ តាម​អ្នក​សិក្សា​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ គេ​យល់​ថា លក្ខណៈ​សម​ហេតុ​ផល បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​អច្ឆរិយៈ​ខិត​ទៅ​ជិត​តថៈ​នៅ​ក្នុង​អត្ថរូប ក៏​ដូចជា​ក្នុង​អត្ថន័យ​នៃ​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ ។

បើ​យើង​និយាយ​អំពី​ស្នាដៃ​អក្សរសិល្ប៍​នៅ​សតវត្ស​ទី ២០ នេះ​វិញ ក៏​ឃើញ​ថា លក្ខណៈ​ប្រាកដ​និយម រិះគន់ និង ស្ថាបនា ដែល​មាន​ពី​បុរាណ​មក បាន​រស់​ស្ថិតស្ថេរ​រហូត​មក នាំ​ឱ្យ​បង្កើត​ជា​ស្នាដៃ​ប្រជាប្រីយ៍ មាន​លក្ខណៈ​ជាតិ​និយម នៅ​ពេល​ដែល​ប្រទេស​ខ្មែរ ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​ការ​សង្កត់​សង្កិន​របស់​ពួក​អាណានិគម ។ ដោយ​ឃើញ​ភាព​ល្ងង់ខ្លៅ ភាព​ស្ពឹក​ស្រពន់ ខ្ជិល​ច្រអូស​របស់​រាស្ត្រ​ខ្មែរ​នៅ​តំបន់​ខ្លះ និង​ឃើញ​ការ​កេងប្រវ័ញ្ច​ជិះជាន់​របស់​ជន​បរទេស មក​លើ​ប្រជារាស្ត្រ​ខ្មែរ អ្នក​ព្រះ​ភិរម្យ​ភាសា អ៊ូ ហៅ ង៉ុយ ដែល​ជា​កវី​ស្នេហា​ជាតិ​ម្នាក់ បាន​ដើរ​ច្រៀង​ពី​ការ​ឈឺ​ចាប់​នៃ​បេះដូង​របស់​គាត់ រំលឹក​ដាស់តឿន​សតិអារម្មណ៍​ខ្មែរ ឱ្យ​ភ្ញាក់​រលឹក បំផុស​ស្មារតី​ស្នេហា​ជាតិ ពី​ភូមិ​មួយ​ទៅ​ភូមិ​មួយ ពី​វត្ត​មួយ​ទៅ​វត្ត​មួយ ពី​ស្រុក​មួយ​ទៅ​ស្រុក​មួយ ។ គាត់​ច្រៀង​ពី​ទុរ្ភឹក្ស ពី​ភាព​ក្រ​ខ្សត់​របស់​ប្រជារាស្ត្រ ពី​ទម្ងន់​នៃ​ពន្ធដារ ដែល​អ្នក​រដ្ឋការ​អាណានិគម​ជំរិត​យក​ពី​ប្រជារាស្ត្រ ។ គាត់​យំ ដោយ​ឃើញ​ខ្មែរ​ល្ងង់ មាន​ជំនឿ​អកុសល បណ្ដោយ​ឱ្យ​គេ​បោកប្រាស់ កេងប្រវ័ញ្ច​បាន​តាម​ចិត្ត ។ គាត់​ឈឺ​ចាប់​នឹង​ឃើញ​អ្នក​កាន់​ពុទ្ធសាសនា ទាស់ទែង​គ្នា​ពី​រឿង​ធម៌​អាថ៌ ។ ដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជា គាត់​ក្រើន​រលឹក​ជន​រួម​ជាតិ​របស់​គាត់ ឱ្យ​ចេះ​រួបរួម​សាមគ្គី​គ្នា បណ្ដុះ​ស្មារតី​ស្នហា​ជាតិ ភ្ញាក់​រលឹក​ស្រឡាញ់​ពលកម្ម ខិតខំ​រកស៊ី សន្សុះ​សំចៃ​តាម​គំរូ​ចាស់​បុរាណ ពិសេស​គឺ​បង្រួប​ង្រួម​ជាតិ ប្រមូល​កម្លាំង ដើម្បី​ទប់ទល់​នឹង​ការ​លំបាក​ក្នុង​ជីវភាព​រស់​នៅ និង​ទប់ទល់​នឹង​ការ​លោភលន់​របស់​ជន​បរទេស ។ រហូត​មក​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ ខ្មែរ​គ្រប់​រូប​នៅ​តែ​ចាំ​ដោយ​អន្លើ នូវ​ពាក្យ​ពេចន៍​នៃ​កំណាព្យ ដ៏​ពិរោះ​របស់​គាត់ ។

ប៉ុន្តែ នៅ​សម័យ​អាណានិគម គំនិត​ស្នេហា​ជាតិ តម្លៃ​នៃ​លក្ខណៈ​ប្រាកដ​និយម និង​សម​ហេតុ​ផល​របស់​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ បាន​សំងំ​ស្ងៀម​នៅ​តែ​ក្នុង​សាស្ត្រា​ស្លឹករឹត រហូត​រាប់​សិប​ឆ្នាំ ព្រោះ​ក្នុង​ពេល​នោះ ពួក​អាណានិគម បាន​យក​ភាសា​បរទេស​ជំនួស​ភាសា​ខ្មែរ ហើយ​លើស​ពី​នេះ​ទៀត គេ​បាន​នាំ​ចូល​អក្សរសិល្ប៍​របស់​គេ​មក​បង្រៀន​កូន​ខ្មែរ​ទៅ​វិញ ។

គឺ​នៅ​ពេល​នោះ​ហើយ ដែល​កើត​មាន​អ្នក​និពន្ធ​សម័យ​ថ្មី ជា​អ្នក​បង្កើត​ស្នាដៃ ប្រលោមលោក តាម​បែប​លោក​ខាង​លិច ។ អ្នក​បកប្រែ អ្នក​ធ្វើ​អនុកម្ម​ក៏​មាន​ច្រើន ។ ឥទ្ធិពល​នៃ​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ ដែល​ធ្លាប់​តែ​ល្បីល្បាញ​ពី​មុន ៗ មក ក៏​ធ្លាក់​ចុះ​បន្តិច​ម្ដង ៗ តាម​រយៈ​ការ​តែង​និពន្ធ ដែល​បាន​ទទួល​ការ​អប់រំ​បែប​ទំនើប ។ គេ​ឃើញ​ថា​ស្នាដៃ​របស់​គេ គ្មាន​អ្វី​ក្រៅ​ពី​រឿង​ស្នេហា​ធម្មតា ប្រកប​ដោយ​តណ្ហា កាមគុណ និង អំពើ​ឃោរឃៅ កាប់​ចាក់ វាយតប់ សម្លាប់​គ្នា​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ។

ពី​មុន យើង​ឃើញ​ងា អ្នក​និពន្ធ អ្នក​កវី គេ​បង្កើត​ថ្មី​តាម​លក្ខណៈ​សោភ័ណ និង​សិល្ប៍​វិធី​អក្សរសាស្ត្រ ដោយ​ធ្វើ​ស្នាដៃ​បរទេស​ឱ្យ​មក​ជា​ខ្មែរ ឬ​ក៏​គេ​បង្កើត​ថ្មី​ដោយ​ច្នៃ​ប្រឌិត​ថ្មី​របស់​ខ្លួន​គេ ដែល​មាន​លក្ខណៈ​ជាតិ និង​ប្រជាប្រីយ៍ ។ ប៉ុន្តែ នៅ​សម័យ​អាណានិគម គេ​ច្រើន​ឃើញ​មាន​ការ​បកប្រែ និង​ការ​ចម្លង​តាម​ទាំង​ដុល​ទៅ​វិញ ។

នៅ​សម័យ​ដែល​ប្រទេស​ខ្មែរ បាន​ទទួល​ឯករាជ្យ​ពេញ​បរិបូណ៌​ឡើង​វិញ ដោយ​សារ​ស្នា​ព្រះ​ហស្ត​នៃ​ព្រះ​ករុណា​ព្រះ​បាទ​សម្ដេច​ព្រះ​នរោត្តម សីហនុ​វរ្ម័ន ព្រះ​បិតា​អក្សរសាស្ត្រ​ជាតិ និង​ក្រោម​ព្រះ​រាជូបត្ថម្ភ​របស់​ព្រះ​អង្គ សមាគម​អ្នក​និពន្ធ​ខ្មែរ ក៏​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង​ដើម្បី​ជួយ​បណ្ដុះ​បណ្ដាល​អ្នក​និពន្ធ​ក្មេង ៗ និង​មាន​សាលា​ឧត្តម​សិក្សា មាន​បណ្ណាល័យ​ជា​ច្រើន បាន​បើក​ទ្វារ​ទទួល​អ្នក​អាន – អ្នក​ស្រាវជ្រាវ ពេល​នោះ យើង​ឃើញ​ថា អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ បាន​រីក​ចម្រើន​ឡើង​វិញ​មួយ​កំរិត​គួរ​ឱ្យ​ស្ងើច​សរសើរ ។

ប៉ុន្តែ នៅ​សម័យ​ឆ្នាំ ១៩៧០ គឺ​ពេល​ដែល​ប្រទេស​កម្ពុជា​ចាប់​មាន​សង្គ្រាម ហើយ​ជា​ពិសេស ចាប់​ពី​ឆ្នាំ ១៩៧៥ រហូត​ដល់​ឆ្នាំ ១៩៧៩ អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ​បាន​ទទួល​ការ​វិនាស​អន្តរាយ​ស្ទើរ​តែ​ទាំង​ស្រុង ។ អ្នក​និពន្ធ អ្នក​កវី​ភាគ​ច្រើន ត្រូវ​ស្លាប់ សាលា​រៀន វត្ត​អារាម បណ្ណាល័យ ត្រូវ​រុះរើ បំផ្លិច​បំផ្លាញ ។ ស្នាដៃ​ជា​សៀវភៅ​ជា​គម្ពីរ ជា​ក្រាំង សាស្ត្រា ដែល​ជា​មរតក​វប្បធម៌ មាន​តម្លៃ​មិន​អាច​កាត់​ថ្លៃ​បាន ត្រូវ​ដុត​បំផ្លាញ​អស់ ស្ទើរ​គ្មាន​សល់ ។

នៅ​ក្រោយ​ថ្ងៃ ៧ មករា ១៩៧៩ អ្នក​រស់​ពី​ស្លាប់ ដែល​យល់​ពី​តម្លៃ​អក្សរសាស្ត្រ​ជាតិ បាន​ប្រមូល​បំណែក​ស្នាដៃ ដែល​មាន​សល់​រាត់រាយ​គ្រប់​ទី​កន្លែង មក​រក្សា​ទុក​នៅ​បណ្ណាល័យ​ជាតិ ។ ក្រៅ​ពី​នេះ យើង​បាន​ខិតខំ​បណ្ដុះ​បណ្ដាល​អ្នក​និពន្ធ​ថ្មី​បាន​ជា​ច្រើន​លើក ដើម្បី​បន្ត​វេន​បង្កើន​ស្នាដៃ​អក្សរសិល្ប៍ តទៅ​ទៀត ។

ស្នាដៃ​បង្កើត​ថ្មី​ដែល​យើង​ទទួល​បាន មិន​ទាន់​មាន​គុណភាព និង​លក្ខណៈ​ល្អ ស្រប​តាម​ទ្រឹស្ដី​នៃ​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ ដូច​អធិប្បាយ​ខាង​ដើម​នៅ​ឡើយ ប៉ុន្តែ នេះ​ជា​ពន្លក​នៃ​ការ​រស់​ឡើង​វិញ​នៃ​វិស័យ​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ គួរ​ជា​ទី​សង្ឃឹម​ទៅ​អនាគត ។ នៅ​ក្នុង​រយៈ​ពេល​ជាង ១០ ឆ្នាំ កន្លង​ទៅ​នេះ យើង​ឃើញ​ថា​មាន​អ្នក​និពន្ធ អ្នក​កវី​ជំនាន់​ថ្មី បាន​ខិតខំ​ប្រឹងប្រែង​បង្កើត​ស្នាដៃ យ៉ាង​ច្រើន សន្ធឹក​សន្ធាប់ ដែល​យើង​បាន​សំរិត​សំរាំង និង​បោះពុម្ព​ផ្សាយ​បាន​រាប់​សិប​រឿង ។ ហើយ​រឿង​ដែល​គេ​និយម​អាន​ជាង​គេ​នោះ​គឺ រឿង​វិល​រក​ទ្រនំ និង មេឃ​បាត់​ដួង​ចន្ទ របស់​អ្នក​និពន្ធ ទី ជីហួត ។

យើង​មាន​ជំនឿ​ជឿជាក់​ថា ក្រោយ​ពេល​ដែល​ប្រទេស​កម្ពុជា ទទួល​បាន​សន្តិភាព​មក​វិញ ចលនា​តែង​និពន្ធ នឹង​កាន់​តែ​មាន​សន្ទុះ​ខ្លាំងក្លា ឯ​ស្នាដៃ​អក្សរសិល្ប៍​ថ្មី ក៏​នឹង​កើត​មាន​ជា​បន្ត​បន្ទាប់ ធ្វើ​ឲ្យ​អក្សរសិល្ប៍​ខ្មែរ ឈាន​ទៅ​ដល់​កំរិត​ខ្ពស់ ដូច​ដែល​វិស័យ​នេះ​ធ្លាប់​មាន​នៅ​ក្នុង​សម័យ​បុរាណ ដូច្នេះ​ដែរ ។

ស្រាវជ្រាវ និង រៀបរៀង

ដោយ

យី ធន់



Important Notice: Help Stop the Spread and Stay Healthy. (Read now)