ការចេញវស្សារបស់ព្រះសង្ឃ
ភិក្ខុសង្ឃកាលបើបានចូលវស្សា និងបាននៅចាំវស្សាអស់ត្រីមាសហើយត្រូវធ្វើកិច្ចការចាកការចាំវស្សារបស់ខ្លួនហៅថា “បវារណា” ។ បវារណាជាវេទិការរិះគន់គ្នា ដើម្បីការរីកចម្រើន គឺភិក្ខុមួយរូបៗ ប្រកាសដាក់ខ្លួនដាក់កាយឲ្យសង្ឃ ឬមួយបុគ្គលគ្នាឯងល្មើសលើបទបញ្ញត្តិណាមួយ ក្នុងថិរវេលានៃការចាំវស្សានោះ ទោះមានឃើញក្តី បានឮក្ដីក៏សូមឲ្យលើកឡើងបង្ហាញឲ្យបានច្បាស់ដើម្បីបានដឹង ហើយធ្វើការកែប្រែឲ្យល្អឡើងវិញ ។
I-មូលហេតុនៃការបវារណា
មូលហេតុដែលនាំឲ្យភិក្ខុដែលនាំឲ្យភិក្ខុសង្ឃពុទ្ធសាសនិក បវារណាចេញវស្សានោះមានដូចតទៅ៖
សម័យមួយ ព្រះមានជោគទ្រង់គង់នៅក្នុងវត្តជេតពន ជាអារាមរបស់អានាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី ជិតក្រុងសាវត្ថី ។ គ្រានោះមានភិក្ខុច្រើនរូបជាមិត្ត ទើបបានជួនគ្នាថ្មី (សន្ទិដ្ឋមិត្ត) ជាមិត្តស្និទ្ធស្នាលមាំមួន (សម្ភត្តមិត្ត) បានចូលវស្សាក្នុងអាវាសមួយក្នុងកោសលជនបទ ។ ភិក្ខុទាំងនោះ មានសេចក្ដីត្រិះរិះថា តើយើងមានឧបាយដូចម្ដេចដើម្បីនឹងបានជាអ្នកព្រមព្រៀងគ្នា ស្មោះស មិនវិវាទគ្នា នៅចាំវស្សាឲ្យបានស្រួលផង មិនលំបាកដោយអាហារបិណ្ឌបាតផង ? ភិក្ខុទាំងនោះក៏មានគំនិតឯកភាពថា “បើយើងមិននិយាយគ្នា មិនចរចាគ្នាទៅវិញទៅមក, បើយើងត្រូវការពឹងគ្នាត្រូវប្រើកាយវិការជាសញ្ញា តែមិនត្រូវប្រើវាចាឡើយ ទើបមិនឈ្មោះថាជាអ្នកព្រមព្រៀងគ្នា ស្មោះស មិនវិវាទគ្នា នៅចាំវស្សាក៏ស្រួលផង មិនលំបាកដោយអាហារបិណ្ឌបាតផង” ។ ពួកភិក្ខុទាំងនោះព្រមព្រៀងគ្នាដូច្នេះហើយ ក៏លែងស្ដីហៅរក ឆ្លើយឆ្លងគ្នារហូតគ្រប់ខែបី ។
លុះចេញវស្សាហើយ ភិក្ខុទាំងនោះក៏រៀបចំទុកដាក់សេនាសនៈ ប្រដាប់ដោយបាត្រ និងចីវរចេញដំណើរទៅកាន់ក្រុងសាវត្ថី ដើម្បីចូលទៅគាល់ព្រះមានព្រះភាគក្នុងវត្តជេតពន ។ ព្រះសាស្ដាទ្រង់ត្រាស់ថា “ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អ្នកទាំងឡាយល្មមអត់ធន់សេចក្ដីទុក្ខបានឬទេ ? ល្មមឲ្យឥរិយាបថប្រព្រឹត្តទៅស្រួលបានឬទេ? អ្នកទាំងឡាយជាបុគ្គលព្រមព្រៀងគ្នា ស្រុះស្រួលគ្នាមិនទាស់ទែងគ្នា នៅចាំវស្សាដោយសប្បាយហើយឬ? មួយទៀតអ្នកទាំងឡាយមិនលំបាកដោយបិណ្ឌបាតទេឬ? ភិក្ខុទាំងនោះ ក៏ក្រាបទូលថា យើងខ្ញុំនៅចាំវស្សាដោយសប្បាយ ព្រោះយើងខ្ញុំមានគំនិតឯកភាពគ្នា “យើងខ្ញុំ មិនគប្បីហៅរកគ្នា មិនគប្បីចរចាគ្នាទៅវិញទៅមក នោះទើបឈ្មោះថាជាអ្នកព្រមព្រៀងគ្នាស្រុះស្រួលគ្នា មិនទាស់ទែងគ្នានៅចាំវស្សាដោយសប្បាយ ” ។ ព្រះមានព្រះភាគទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ពាក្យនេះហើយក៏ទ្រង់មានព្រះបន្ទូលថា “ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អ្នកនៅចាំវស្សាមិនសប្បាយទេ ប៉ុន្តែប្ដេជ្ញាថាខ្លួនជាអ្នកនៅចាំវស្សាដោយសប្បាយ, អ្នកនៅចាំវស្សាដូចជាការរស់នៅរបស់បសុសត្វ(សត្វចិញ្ចឹម) ឬដូចជាការរស់នៅរបស់សត្វពពែ ឬក៏ដូចជាការរស់នៅរបស់បុគ្គលព្រមានតែប្តេជ្ញាខ្លួនថា ជាអ្នករស់នៅដោយសប្បាយ ។ ម្នាលមោឃបុរស អ្នកមិនសមបើមិនសមាទាននូវមូគវត្ត (វត្តរបស់មនុស្សគ) ដែលជាតិត្ថិយសមាទាន( សមាទានរបស់តិរ្ថិយ) ទេ, អំពើនេះ មិនមែននាំឲ្យគេជ្រះថ្លាទេ។
ព្រះសម្ពុទ្ធទ្រង់បន្ទោសភិក្ខុទាំងនោះយ៉ាងនេះហើយ ក៏ទ្រង់ធ្វើធម្មីកថា ថា“ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ភិក្ខុមិនត្រូវសមាទាននូវមូគ្គវត្ត ដែលជាតិត្ថិយសមាទានទេ ភិក្ខុណាសមាទាន ត្រូវអាបត្តិទុក្ខដ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ តថាគតអនុញ្ញាតឲ្យភិក្ខុទាំងឡាយដែលនៅចាំវស្សារួចហើយបវារណាដោយស្ថានបិយ៉ាងគឺ ដោយឃើញក្ដី ដោយឮក្ដី ដោយរង្គៀសក្ដី=អនុជានាមិ ភិក្ខវេ វស្សំ វុត្ថានំ ភិក្ខុនំតិហិ ឋានេ ហិបវារេពុំ ទិដ្ឋេន វា សុតេន វា បរិសង្កាយវា ។
II-កិច្ចបវារណាចេញវស្សា
ជាទូទៅ នៅល្ងាច ឬយប់ថ្ងៃ ១៥ កើតខែអស្សុជ ព្រះសង្ឃដែលបានគត់ចាំបុរិមិកាវស្សារបស់ខែបីនៅក្នុងអាវាសណាមួយនោះ ត្រូវជួបជុំគ្នានៅក្នុងព្រះវិហារនមស្សការព្រះរត្នត្រ័យ និងសំដែងអាបត្តិ ។ បើមានភិក្ខុចាប់ពី៥ អង្គឡើងទៅនៅចាំវស្សាក្នុងអាវាសមួយ ត្រូវបវារណាយ៉ាងនេះគឺ ជាបឋម សង្ឃត្រូវចាត់តាំងភិក្ខុដែលឈ្លាសប្រតិពលឲ្យប្រកាសក្នុងជំនុំសង្ឃថា “សុណាតុ មេ ភន្តេ សង្ឃោ អជ្ជ បវារណា ។ យទិ សង្ឃស្ស បត្តកល្លំ សង្ឃោ បវារេយ្យ= បពិត្រព្រះសង្ឃដ៏ចម្រើនសូមព្រះសង្ឃស្ដាប់ខ្ញុំ ថ្ងៃនេះជាថ្ងៃបវារណា ។ បើបវារណាកម្ម មានកាលគួរដល់សង្ឃហើយ គួរសង្ឃបវារណា” ។ ភិក្ខុជាថេរៈត្រូវអង្គុយច្រហោងផ្គងអញ្ជលីហើយនិយាយយ៉ាងនេះនឹងសង្ឃថា “សង្ឃំ អាវុសោ បវារេមិ ទិដ្ឋេន វា សុតេន វា បរិសង្កាយ វា វទន្តុ មំ អាយស្មន្តោ អនុកម្បំ ឧបាទាំយ បស្សន្តោ បដិករីស្សាមិ ។ ទុតិយម្បិ អាវុសោ សង្ឃំ បវាតេមិ… បដិករិស្សាមិ= ម្នាលអាវុសោ ខ្ញុំសូមបវារណានឹងសង្ឃ ដោយឃើញក្ដី ឮក្ដី រង្កៀសក្ដី សូមលោកមានអាយុទាំងឡាយ អាស្រ័យនូវសេចក្ដីអនុគ្រោះហើយពោល (ដាស់តឿន) ចំពោះខ្ញុះ កាលបើខ្ញុំឃើញនិងធ្វើតាម, ម្នាលអាវុសោខ្ញុំសូមបវារណា និងសង្ឃ ជាគម្រប់ពីរដងផង…. និងធ្វើតាម, ម្នាលអាវុសោ ខ្ញុំសូមបវារណានឹងសង្ឃ ជាគម្រប់បីដងផង… និងធ្វើតាម ។ ភិក្ខុដែលមានវស្សាខ្ចីបន្តបន្ទាប់ត្រូវអង្គុយច្រហោងផ្គងអញ្ជលីឡើង ហើយនិយាយយ៉ាងនេះនឹងសង្ឃថា ៗសង្ឃំ ភន្តេ បវារេមិ ទិដ្ឋេន វា សុតេន វា បរិសង្កាយ វា វទន្តុ មំ អាយស្មន្តោ អនុកប្បំ ឧបាទាយ បស្សន្តោ បដិករិស្សាមិ ។ ទុតិយម្បិ ភន្តេ សង្ឃំ បវារេមិ…. បដិករិស្សាមិ, តតិយម្បិ ភន្តេ សង្ឃំ បវារេមិ…. បដិករីស្សាមិ= បពិត្រព្រះសង្ឃដ៏ចម្រើន ខ្ញុំសូមបវារណានឹងសង្ឃ ដោយឃើញក្ដីឮក្ដី រង្កៀសក្ដី សូមលោកម្ចាស់មានអាយុទាំងឡាយ អាស្រ័យនូវសេចក្ដីអនុគ្រោះហើយពោល (ដាស់តឿន) ចំពោះខ្ញុំ កាលបើខ្ញុំឃើញនិងធ្វើតាម បពិត្រព្រះសង្ឃដ៏ចម្រើន ខ្ញុំសូមបវារណានិងសង្ឃអស់វារៈពីរដងផង… និង ធ្វើតាម, បពិត្រព្រះសង្ឃដ៏ចម្រើន ខ្ញុំសូមបវារណានិងសង្ឃអស់វារៈបីដងផង… និងធ្វើតាម ។ ត្រូវបវារណាបែបនេះតាមលំដាប់ វស្សាមួយអង្គម្ដងៗ រហូតគ្រប់អង្គ ។
បើមានភិក្ខុ៤ អង្គក្ដី ៣ អង្គក្ដី នៅចាំវស្សាក្នុងអាវាសមួយ លុះពេលចេញវស្សា ត្រូវធ្វើបវារណាដល់គ្នានិងគ្នាយ៉ាងនេះ, ត្រូវភិក្ខុដែលឈ្លាសប្រតិពល ប្រកាសឲ្យភិក្ខុទាងឡាយដឹងថា “សុណន្តុ មេ អាយស្មន្តោ អជ្ជ បវារណា។ យទាយ ស្មន្តានំ បត្តិកល្លំ មយំ អញ្ញមញ្ញំ បវារេយ្យាម= សូមលោកមានអាយុទាំងឡាយស្ដាប់ខ្ញុំ ថ្ងៃនេះជាថ្ងៃបវារណា ។ បើបវារណា មានកាលគួរដល់លោកមានអាយុទាំងឡាយហើយត្រូវយើងទាំងឡាយបវារណាដល់គ្នានិងគ្នា ។ បន្ទាប់មកត្រូវភិក្ខុចាថេរៈ គ្រងចីពរ អង្គុយច្រហោង ផ្គងអញ្ជលីរួចនិយាយយ៉ាងនេះថា “អហំ អាវុសោ អាយស្មន្តេ បវារេមិ ទិដ្ឋេន វា សុតេន វា បរិសង្កាយ វា វទន្តុ មំ អាយស្មន្តោ អនុកម្បំ ឧបាយទាយ បស្សន្តោ បដិករិស្សាមិ ។ ទុតិយម្បិ អាវុសោ អាយស្មន្តេ បវារេមិ… បដិករិស្សាមិ, តតិយម្បិ អាវុសោ អាយស្មន្តេ បវារេមិ… បដិករិស្សាមិ= ម្នាលអាវុសោ ខ្ញុំសូមបវារណានិងលោកមានអាយុទាំងឡាយ ដោយឃើញក្ដី ឮក្ដី រង្កៀសក្ដី សូមលោកមានអាយុទាំងឡាយ អាស្រ័យនូវសេចក្ដីអានុគ្រោះនិយាយ (ដាស់តឿន) ចំពោះខ្ញុំ កាលបើខ្ញុំឃើញ និង ធ្វើតាម, ម្នាលអាវុសោ ខ្ញុំសូមបវារណានិងលោកមានអាយុទាំងឡាយជាគម្រប់ពីរដងផង… និងធ្វើតាម, ម្នាលអាវុសោ ខ្ញុំសូមបវារណានឹងលោកមានអាយុទាំងឡាយជាគម្រប់បីដងផង… និងធ្វើតាម ។ រួចមក ភិក្ខុខ្ចីវស្សាបន្តបន្ទាប់ ត្រូវនិយាយមួយអង្គម្ដងៗរហូតដល់គ្រប់អង្គយ៉ាងនេះថា “អហំ ភន្តេ អាយស្មន្តេ បវារេមិ ទិដ្ឋេន វា សុតេន វា បរិសង្កាយ វា វទន្តុ មំ អាយស្មន្តោ អនុកម្បំ ឧបាទាយ បស្សន្តោ បដិករិស្សាមិ ។ ទុតិយម្បិ ភន្តេ អាយស្មន្តេ បវារេមិ..។ បដិករិស្សាមិ តតិយម្បិ ភន្តេ អាយស្មន្តេ បវារេមិ… បដិករិស្សាមិ = បពិត្រលោកដ៏ចម្រើន ខ្ញុំសូមបវារណានិងលោកមានអាយុទាំងឡាយ ដោយឃើញក្ដី ឮក្ដី រង្កៀសក្ដី សូមលោកមានអាយុទាំងឡាយជាគម្រប់ពីរដងផង… និងធ្វើតាម, បពិត្រលោកដ៏ចម្ើរន ខ្ញុំសូមបវារណានិងលោកមានអាយុទាំងឡាយជាគម្រប់បីដងផង… និងធ្វើតាម ។
បើមានភិក្ខុពីរអកង្គ នៅចាំវស្សាក្នុងអាវាសមួយជាមួយគ្នាលុះ ពេលចេញវស្សា ត្រូវបវារណាយ៉ាងនេះ គឺភិក្ខុដែលមានវស្សាចាស់ជាង ត្រូវគ្រងចីពរអង្គុយច្រហោង បវារេមិ ទិដ្ឋេន វា សុតេន វា បរិសង្កាយ វា វទតុ មំ អាយស្ម អនុកម្បំ ឧបាទាយ បស្សន្តោ បដិករិស្សាមិ ។ ទុតិយម្បិ អាវុសោ អាយស្មន្តំ បវារេមិ… បដិករិស្សាមិ, តតិយម្បិ អាវុសោ អាយស្មន្តំ បវារេមិ… បដិករិស្សាមិ=ម្នាលអាវុសោ ខ្ញុំសូមបវារណានិងលោកមានអាយុដោយឃើញក្ដី ឮក្ដី រង្គៀសក្ដី សូមលោកមានអាយុ អាស្រ័យនូវសេចក្ដីអនុគ្រោះ និយាយ(ដាស់តឿន) ខ្ញុំកាលបើខ្ញុំឃើញ និងធ្វើតាម, ម្នាលអាវុសោ ខ្ញុំសូមបវារណានិងលោកមានអាយុជាគម្រប់ពីរដងផង… និងធ្វើតាម, ម្នាលអាវុសោ ខ្ញុំសូមបវារណានិងលោកដ៏មានអាយុជាគម្រប់បីដងផង… និងធ្វើតាម, ម្នាលអាវុសោ ខ្ញុំសូមបវារណានិងលោកមានអាយុជាគម្រប់ពីរដងផង… និងធ្វើតាម ម្នាលអាវុសោ ខ្ញុំសូមបវារណានិងលោកមានអាយុជាគម្រប់បីដងផង… និងធ្វើតាម ។ រួចហើយភិក្ខុខ្ចីវស្សាត្រូវនិយាយនិងភិក្ខុចាស់វស្សាថា “អហំ ភន្តេ អាយស្មន្តំ បវារេមិ ទិដ្ឋេន វា សុតេន វា បរិសង្កាយ វា វទតុ មំ អាយស្មា អនុកម្បំ ឧបាទាយ បស្សន្តោ បដិករិស្សាមិ។ ទុតិយម្បិ ភន្តេ អាយស្មន្តំ បវារេមិ… បដិករិស្សាមិ តតិយម្បិ ភន្តេ អាយស្មន្តំ បវារេមិ.. បដិករិស្សាមិ = បពិត្រលោក ដ៏ចម្រើនខ្ញុំសូមបវារណា និងលោកដ៏ចំរើនដោយឃើញ ឮក្ដី រង្កៀសក្ដី សូមលោកមានអាយុ អាស្រ័យនូវសេចក្ដី អនុគ្រោះនិយាយ (ដាស់តឿន) ខ្ញុំកាលបើខ្ញុំឃើញនិងធ្វើតាម បពិត្រលោកដ៏ចម្រើន ខ្ញុំសូមបវារណានិងលោកមានអាយុជាគម្រប់ពីរដងផង… និងធ្វើតាម, ចម្រើន ខ្ញុំសូមបវារណានឹងលោកមានអាយុជាគម្រប់ពីរដងផង… និងធ្វើតាមបពិត្រលោកដ៏ចម្រើនខ្ញុំសូមបវារណានិងលោកមានអាយុជាគម្រប់បីដងផង … និងធ្វើតាម, ។
បើមានភិក្ខុតែមួយអង្គគត់ គង់ចាំវស្សាក្នុងអាវាសមួយ លុះដល់ថ្ងៃត្រូវបវារណាចេញវស្សា ត្រូវធ្វើយ៉ាងនេះ គឺបោសច្រាសសំអាតទីកន្លែងដែលខ្លួននៅចាំវស្សានោះ ឲ្យស្អាតបាត ដងទឹកតម្កល់ទុក ក្រាលអាសនៈ អុជប្រទីបអង្គុយរង់ចាំមើល ក្រែងមានភិក្ខុពីអាវាសដទៃមកបវារណាជាមួយ ប៉ុន្តែបើរង់ចាំទៅហើយ ឃើញថាគ្មានទេ ត្រូវអធិដ្ឋានថា “អជ្ជ មេ បវារណា= ថ្ងៃនេះ ជាថ្ងៃបវារណ របស់អញ” តែប៉ុណ្ណេះជាការស្រេច ។ បើមិនបានអធិដ្ឋានបែបនេះទេ ត្រូវអាបត្តិទុក្កដ=នៅ ចេ អធិដ្ឋហេយ្យ អាបត្តិ ទុក្កដស្ស ។
ពុទ្ធបំណងនៃការបវារណា គឺដើម្បីឲ្យព្រះសង្ឃ ស្រឡាញ់រាប់អានគ្នា ។ កាលបើអ្នកណាមួយបានឃើញ បានឮ ឬរង្កៀស អំពីការប្រព្រឹត្តខុសឆ្គងរបស់គ្នាត្រូវរំឭកដាស់តឿនគ្នា ដើម្បីឲ្យប្រព្រឹត្តល្អស្មើគ្នា ជាព្រះសង្ឃក៏ល្អនៅជាសុខរួមគ្នារហូតទៅ មិនត្រូវមើលបំណាំចាំតែចាប់ទោសកំហុសគ្នា ហើយបែរមុខចេញ មិនសេពគប់រាប់រកគ្នានោះឡើយ ព្រោះអាការដែលមើលបំណាំគ្នា ថ្កោលទោសគ្នាយ៉ាងនោះ ជាហេតុឲ្យព្រះសង្ឃមិនសាមគ្គីគ្នា ដែលមិនជាទីជ្រះថ្លាដល់ពួកភិក្ខុបរិស័ទជាហេតុធ្វើឲ្យពុទ្ធសាសនាថយចុះរោយរៀងផង ។
III-ពិធីផ្សេងៗក្នុងឱកាសចេញវស្សា
ថ្ងៃបវារណា ជាថ្ងៃបញ្ចប់កិច្ចនៅចាំវស្សារបស់ភិក្ខុសង្ឃ ដែលលោកអត់ទ្រាំមិនត្រាច់ទៅកាន់ទីឆ្ងាយ ខិតខំរៀនសូត្រស្វាធ្យាយធម៌វិន័យក្នុងគន្ថធុរៈ និងចម្រើនមេត្តា ភាវនា ក្នុងវិបស្សាធុរៈ ចំនួនបីខែកន្លងទៅ ។ ហេតុនេះហើយបានជាឧបាសក ឧបាសិកាជ្រះថ្លាខ្លាំងក្លានាំគ្នាធ្វើបុណ្យសុន្ទរ៍ទានផ្សេងៗ ទុកដូចជាពិធីសម្ពោធឆ្លងបុណ្យចាំវស្សារបស់ព្រះសង្ឃ ។
តាមទំនៀមពេលព្រឹក អ្នកស្រុកនាំគ្នាទៅវត្តដោយមានយកចង្ហាន់ទៅប្រគេនព្រះសង្ឃ ឧទ្ទិសកុសលជូនទៅលោកអ្នកមានគុណមានមាតាបិតាជាដើម ។ នៅតំបន់ខ្លះ ពុទ្ធបរិស័ទខ្មែរយើងបានប្រារព្ធពិធីមួយចំនួន ដើម្បីអបអរក្នុងឱកាសព្រះសង្ឃចេញវស្សាដែរដូចជាៈ
១/ពិធីទេសនាមហាជាតក៖ នៅថ្ងៃចេញវស្សានោះ, តាមទំនៀមប្រជារាស្ត្រអ្នកស្រុកដោយច្រើនធ្លាប់និមន្តលោកទេសនាគម្ពីរមហាជាតក គឺរឿងព្រះពោធិសត្វ កើតជាព្រះបាទវេស្សន្តរ ។ គេនាំគ្នាចាប់ស្លាកកាន់អង្គ តាំងពី ថ្ងៃភ្ជុំបិណ្ឌមកម្ល៉េះ ទើបរណាចាប់បានស្លាកឈ្មោះអង្គណា គេសំគាល់ព្រះសង្ឃអង្គនោះថាជាបដិគ្គាហកៈរបស់គេ ហើយម្នាក់ៗ (ក្រុមវេន ឬភូមិនីមួយៗ ) ចាត់ចែងរណ្ដាប់កាន់អង្គបំរុងចាំប្រគេន បដិគ្គាហកៈមួយអង្គៗនោះ ដោយទេយ្យតានយ៉ាងក្រាសក្រែលប្លែកៗ ។ ចំណែកព្រះធម្មកថិក ១៣ អង្គ អ្នកទេសនាមហាជាតក១៣ កណ្ឌតែងបានទទួលនូវទេយ្យទានជារណ្ដាប់កាន់អង្គដោយឡែកៗ ពីគ្នា ។ ការចាប់ស្លាកកាន់អង្គធម្មកថិកទេសនមហាជាតកដែលបានរៀបចំគ្រោងទុកជាមុននោះ គឺដើម្បីឲ្យធម្មកថិកតេសមហាជាតកដែលបានរៀបចំគ្រោងទុកជាមុននោះ គឺដើម្បីឲ្យធម្មកថិកដែលត្រូវទេសន៍កណ្ឌណាមួយ បានយកកណ្ឌនោះទៅហាត់ទេសន៍ទាល់តែស្ទាត់រត់មាត់ល្អ ទាំងបាលី ទាំងសំរាយ, ដល់ពេលឡើងទេសន៍ឲ្យអាចទេសន៍បានស្រួលល្អ មិនរអាក់រអួលជាការស្រួលស្ដាប់ផង អាចឲ្យចប់ទាំង១៣កណ្ឌក្នុង១ថ្ងៃ មុនថ្ងៃលិចផង ។ ឯព្រះមហាក្សត្រខ្មែរក៏ទ្រង់សព្វព្រះរាជហឫទ័យតែងនិមន្តធម្មកថិកមួយអង្គ ទេសនាគម្ពីរគាថាពាន់ គឺគម្ពីរមហាជាតក៍ភាសាបាលីដែលមានមួយពាន់គាថា ចែងអំពី រឿងព្រះវេស្សន្តរ មានលំនាំប្រហែលគ្នានិងការទេសនាមហាជាតក៍របស់ប្រជារាស្ត្រដែរ គ្រាន់តែខាងព្រះរាជាទេសន៍ជាភាសាបាលី (គឺគាថាទាំងមួយពាន់ក្នុងរឿងមហាវេស្សន្តរ) មានសេចក្ដីសង្ខេបហៅថា “គាថាពាន់” ។ ឯខាងរាស្ត្រទេសន៍ជាសម្រាយ (មានលាយបាលីខ្លះៗ) មានសេចក្ដីពិស្ដារហៅថា “មហាជាតក៍” ប៉ុណ្ណោះ ។ ការទេសនាមហាជាតក៍ជាការកុសលចេញមុខមាត់របស់ពុទ្ធបរិស័ទប្រកបដោយបរិយាកាសដ៏រីករាយ ក្នុងសម័យបុរាណ ។
២/ពិធីអុំទូក៖ វត្តណានៅជិតមាត់ទន្លេ ស្ទឹង បឹង ព្រែក ដែលមានទូកងឬទូកមួងសំរាប់វត្តនោះ អ្នកស្រុកតែងតែធ្វើពិធីចែវ អុំប្រណាំងជាមួយនិងទូកងទូកមួងវត្តក្បែរគ្នាក៏មាន, ចែវអុំ ប្រណាំងតែគ្នាឯងក៏មានឬចែវអុំកំសាន្តសប្បាយក៏មាន ។ ពិធីប្រណាំងទូកនេះ អ្នកស្រុកនិយមធ្វើនៅថ្ងៃ ១៥ កើត ខែអស្សុជដែលជាថ្ងៃព្រះសង្ឃត្រូវបវារណាចេញវស្សានោះដែរ ។
៣/ពិធីប្រណ្ដែតប្រទីប1 លុះដល់ម៉ោង១៩ ឬ ម៉ោង២០ គឺម៉ោង ៧ ឬ ម៉ោង ៨ យប់ បន្ទាប់ពេលព្រះសង្ឃសូត្របាលីបវារណាចប់ហើយឧបាសក ឧបាសិកា តែងរៀបពិធីបណ្ដែតប្រទីបធ្វើពី ដើមចេកធំៗដោតភ្ជាប់គ្នា មានសណ្ឋានដូចក្បួន មានទំហំជាងមួយម៉ែត្របួនជ្រុង ដែលយកឫស្សីធ្វើរាងជាចេតិយមានទ្វារបួន ស្រួចត្រង់កំពូលមានរាងជាកន្សោមតាឱ2 បិទក្រដាសយ៉ាងសស្អាត ។ ប្រទីបនេះ អ្នកស្រុកជើងវត្តរៀបចំធ្វើទុកស្រេចពីថ្ងៃមុន លុះដល់វេលាយប់ទើបគេនាំគ្នាសែងទៅដាក់ក្នុងទន្លេ ឬស្ទឹង បឹង ព្រែក ។ កាលណាដាក់ប្រទីបហើយ គេតែងដាក់នំអន្សម នំគម និងផ្លែឆើប្រទីបនោះ ហើយនាំគ្នាអុជទៀនធូប អធិដ្ឋានថា “ខ្ញុំសូមបូជាប្រទីបនេះ ចំពោះព្រះចង្កូមកែវនៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ដែលប្រតិស្ឋាននៅនាគពិភព និងស្នាមព្រះពុទ្ធបាន ដែលប្រតិស្ឋាននៅទីតាំងប្រាំ មានស្ទឹងនម្មទា និងភ្នំសុមនកូដ នៅលង្កាទ្វីបជាដើម ” ចំណែកអ្នកខ្លះទៀតតែងនិយាយសុំស្មាលាទោសនឹងព្រះគង្គា និងព្រះធរណី…តាមទម្លាប់របស់គេ ។ ចំពោះរបៀបធ្វើ និងរបៀបបណ្ដែតប្រទីបនេះ មានលក្ខណៈប្លែកៗគ្នាទៅតាមការនិយមរបស់អ្នកស្រុក ។
ស្រុកខ្លះ ចងគាប់ទូកធំៗភ្ជាប់គ្នា ក្រាលក្ដារពីលើប្រក់បារាំ តែងតាំងព្រះពុទ្ធរូបក្នុងបារាំនោះ ដោយមានគ្រឿងសក្ការបូជាយ៉ាងឧឡារឹក ប្រហែលគ្នានឹងរបៀបបុណ្យពុទ្ធាភិសេកដែរ សន្មតគ្រឿងទាំងអស់នោះជា (ប្រទីប) ដង្ហែទៅតាមទន្លេ ស្ទឹង បឹង ព្រែក ។
ទោះបីចងគាបទូកធ្វើជាប្រទីបក្ដី សណ្ដោងប្រទីបដើមចេកដោយទូកក្ដី ក៏របៀបចាត់ការក្នុងពិធីបុណ្យបណ្ដែតប្រទីបទាំងនោះមិនប្លែកគ្នាទេ គឺចំណែកបព្វជិតគង់លើទូកឃ្នាប ឬទូកសណ្ដោងនោះ សូត្រធម៌ផ្សេងៗ មានធម៌សរសើរព្រះបាទឆ្វេង ស្តាំ និងធម៌ “ពហូ ទេវា” ជាដើម ចំណែកគ្រហស្ថ សូត្រព្រះ ផ្សេងៗមានធម៌នមស្សការរតនត្រ័យជាដើម លើទូកនោះដែរ ។ ទីបំផុត គេសូត្រធម៌ “យំ កិញ្ចិ” ឧទ្ទិសផល ។
តាមទំនៀមអ្នកស្រុកដែលសណ្ដោងប្រទីបដើមចេកដោយទូក, លុះសណ្ដោងច្រាសទឹកទៅដល់ទីដៅហើយ គេតែងបណ្ដែតប្រទីបដ៏មានពន្លឺព្រោងព្រាតនោះលើខ្សែទឹកហូរវិញៗ ក្រោមរស្មីព្រះចន្ទពេញវង្ស ដែលមើលទៅឃើញមូលក្រឡង់សក្បុសលើរលកទឹក ហាក់ដូចព្រះចន្ទចុះមកថយយកប្រទីបនោះទុកជាអនុស្សាវរីយ៍ ឬមកទទួលអនុមោទនាការកុសលនោះដោយរីករាយ ។
តាមទម្លាប់អ្នកស្រុកដែលសណ្ដោងប្រទីបដើមចេកដោយទូក, គេតែងធ្វើប្រទីបធំៗ មានរាងដូចចេតិយ ច្រើនថ្នាក់ និងធ្វើប្រទីបតូចៗ ជាច្រើនដោយស្រទាបចេកអុជទៀនធូបឬបញ្ឆេះប្រេងដូង បណ្ដែតជាប់បរិវារប្រទីបធំ មើលទៅឃើញព្រាតព្រោងលើផ្ទៃគង្គា គួរជាទីរីករាយជ្រះថ្លាក្រៃលែង។
ពិធីអុំទូកនិងបណ្ដែតប្រទីបនោះ ចំពោះប្រជារាស្ត្រពុទ្ធបរិស័ទគ្រប់វត្ត អារាមទូទាំងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ដែលមានលទ្ធភាពអាចធ្វើបាន តែងនិយមប្រព្រឹត្តទៅនៅវេលាថ្ងៃ និងវេលាយប់នៃថ្ងៃ១៥ កើត ខែ អស្សុជ ដែលជាថ្ងៃចេញវស្សា ។ ចំណែកខាងព្រះរាជានិងរាជរដ្ឋាភិបាល តែងនិយមប្រព្រឹត្តធ្វើពិធីអុំទូក បណ្ដែតប្រទីបចំនួនបីថ្ងៃ បីយប់គឺនៅថ្ងៃ ១៤–១៥–កើត និងថ្ងៃ១រោច ខែ កត្តិក រួមជាមួយនឹងព្រះរាជពិធីសំពះ ព្រះខែ ។
ចំពោះទំនៀមអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប ដែលជាប្រជារាស្ត្រពុទ្ធបរិស័ទក្នុងជំនាន់មុនៗ ធ្លាប់និយមប្រព្រឹត្តធ្វើនៅពេលព្រះសង្ឃចេញវស្សានោះ ឥឡូវបានសាបរលាបស្ទើរតែបាត់អស់ទៅហើយ គឺនៅសល់តែព្រះរាជពិធីអុំទូក បណ្ដែតប្រទីប និងអកអំបុក សំពះព្រះខែ ដែលជាបុណ្យប្រពៃណីផ្លូវការរបស់ជាតិយើង ប៉ុណ្ណោះ ។
រៀបរៀងដោយ
ម៉ែន–ប្រាង្គ និង អាំ ឆន
ពិនិត្យសំរួលដោយ ឱម ខែម
1–ពិធីបណ្ដែតប្រទីបមាននិយាយពិស្ដារក្នុងសៀវភៅរាជពិធីទ្វារទសមាសភាគទី៣ បោះពុម្ពដោយពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ ។
2–ភ្នំយោងមួយប្រភេទ មានកំពូលជាកន្សោមប្រហាក់ប្រហែលនិងសម្បុកតាឳ
