កាព្យរំលឹកពីអក្សរខ្មែរ
ព្រះរាជនិពន្ធសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជគណៈមហានិកាយ
(បទពាក្យ ៧)
អក្សរខ្មែរ
អក្សរខ្មែររុងរឿងដោយសារខ្មែរ ពុំហ៊ានបំបែរឱ្យភ្លាត់ខុស
ជនខ្មែរគ្រប់គ្នាទាំងស្រីប្រុស ពុំហ៊ានបង្ខុសឱ្យខូចបង់ ។
ជនខ្មែរស្រុះគ្នាលើកតម្កើង ដំឡើងពាក្យពេចន៍ដោយផ្ចិតផ្ចង់
ខ្មែជាគ្រហស្ថខ្មែរជាសង្ឃ ខំប្រឹងតម្រង់អក្សរជាតិ ។
អក្សរវិបត្តិជាតិវិបត្តិ ខ្ចាយខ្ចាត់រាត់រាយក្លាយឃ្លៀងឃ្លៀត
ហេតុនេះខ្មែរយើងកុំរវាត ត្រូវរក្សាជាតិឱ្យរឹងប៉ឹង ។
បើដឹងមិនដល់កុំធ្វើចេះ ចំណេះតិចតួចស្តួចស្ដើងស្ដឹង
បើចង់ច្បាស់លាស់ត្រូវខំប្រឹង កុំដេកសម្ងំឱ្យចេះឯង ។
ចំណេះកើតមានព្រោះការរៀន កម្ជិលអៀនប្រៀនកុំសម្ដែង
ធ្វើឱ្យគេស្ងើចគេកោតក្រែង ស្លាក់ស្លែងទេកុំរិះគន់គេ ។
ត្រូវគន់ខ្លួនឯងជាមុន កុំអោតស៊យស៊ុនខុសទទេ
បើឆ្ងល់ពុំយល់ត្រូវសួរគេ ឥតថោកទេថ្លៃទេតើ ។
បុរាណថាថោកអីនឹងដៃ ថ្លៃអីនឹងមាត់ពោលសើវ៉ើ
រៀនទៅសួរទៅទើបគ្រាន់បើ អើពើចង់ចេះប្រសើរណាស់ ។
ចាស់ថាបើល្ងង់កុំធ្វើចេះ បើមានចំណេះឱ្យជាក់ច្បាស់
បើស្ដើងហើយចង់ឱ្យបានក្រាស់ ត្រូវថែមកម្រាស់ផ្សំសាច់គ្នា ។
អបស្ទបប៉ះប៉ុនយកកម្រាស់ កុំចាំងកុំច្រាស់ហួសមាត្រា
ប៉ះផ្សំផ្គុំភ្ជិតទើបកើតជា ទោលឬបន្ទារមួនជាមុន ។
បើចេះអក្សរនិងភាសា នៃជាតិណាៗកុំជ្រុលស៊ុន
ងាប់ស័ព្ទប្រែស្រាយក្លាយជាកុន សុនត្រុនប្រែស្រាយឃ្លាតក្ដីពិត ។
កាលដែលប្រារព្ធនឹងប្រែស្រាយ ត្រូវគិតនាយអាយដោយពិនិត្យ
ឱ្យឃើញសេចក្ដីជាខ្មែរពិត សឹមប្រែកុំផ្ដិតតាមពាក្យគេ ។
ត្រូវប្រែឱ្យមកជាសេចក្ដី ដែលខ្មែរប្រុសស្រីអាចរិះរេ
ស្ដាប់យល់មិនឆ្ងល់ទើបហៅប្រែ ត្រឹមត្រូវតាមរូបសេចក្ដីពិត ។
អ្នកភាសាជនបរទេស ទ្វេធ្វេសដោយការឥតបើគិត
កាលខ្លួនកំពុងរៀនប្រឹងប្រិត ប្រែផ្ដិតឱ្យចំតាមរូបស័ព្ទ ។
ភ្លេចគិតនឹកមកភាសាខ្លួន ឱ្យយល់សំនួនដែលងាយស្ដាប់
សម្លឹងសង្កេតតែរូបស័ព្ទ ក៏ស្រាប់តែប្រែខុសទាំងស្រុង ។
អ្នករៀនសំស្ក្រឹតឬបាលី ប្រែខុសសេចក្ដីព្រោះភ័ន្តផុង
យល់ខុសទទេទាំងដើមចុង ចូលក្នុងវិងស៊ុងខ្មាសអ្នកផង ។
តិដ្ឋៈបាលីប្រែថាឈរ អ្នករៀនឈ្លក់វរអន់ម្ដងៗ
ត្រង់មានសេចក្ដីថាស្ងួនគ្រង ប្រែឆ្គងថាឈរនៅងាប់ស័ព្ទ ។
បារាំង « ពរ៍តេសួរឡាតែត » (1) ខ្មែរឆ្អែតចិត្តជាប់បែរប្រែប្រាប់
អ្នកដែលមិនចេះឱ្យគ្នាស្ដាប់ បង្គាប់ថាឱ្យកាន់លើក្បាល ។
មិនប្រាប់ឱ្យគ្នាថាទូល នេះហៅស្រមូលពុំត្រកាល
ពាក្យថាទូលក៏លើក្បាល ត្រអាលប្រែខុសពីពាក្យខ្លួន ។
តែងកាព្យត្រូវតាមសម្ភស្ស តាមកាព្យចាស់ៗដែលមានចួន
កុំចេះតែតែងតាមចិត្តខ្លួន ឱ្យកាព្យមានជួនខុសមាត្រា ។
ពាក្យអឺយនិងអឺយ (2)សូរផ្សេងគ្នា ដូចជាប្អូនអើយ ( 3)ម្ដេចឡើយថា
ស្ដាប់បងមិនឮឬស្ងួនភ្ងា ធ្វើជាមិនឮព្រោះរឹងខ្លួន ។
ព្រះបាទសម្ដេចព្រះហរិរ័ក្ស ទ្រង់បានបញ្ជាក់ដោយផ្ទួនៗ
ក្នុងកាព្យព្រះអង្គដែលមានចួន សំនួនសម្ភស្សឥតមានឆ្គង ។
កវីគួរតែយកតម្រាប់ ពុំគួរប្រញាប់កាត់រំលង
រំលុបបែបនោះមិនត្រាប់ត្រង ខុសពីបំណងអ្នកប្រាជ្ញចាស់ ។
មានអ្នកតែងកាព្យខ្លះហ៊ានថា ម្ដេចមិនវាចាឱ្យជាក់ច្បាស់
ប្រើជាកិរិយាស័ព្ទខុសណាស់ គួរផ្លាស់សំដីនេះចោលចេញ ។
ជ. ណ.
1Porter sur la tête
2អានថា អ្ហើយ កុំថាអើយ ឬអឺយ
3អានថាប្អូនអ្ហើយ ឬ ប្អូនណើយ កុំថាប្អូនអឺយ
